www.SHOP-DEK.com

สำหรับพ่อแม่ผู้ปกครองที่มีลูกเล็กหรือดูแลคนในครอบครัว หน่วยบริการปฐมภูมิ คือหนึ่งในสิ่งที่ควรทำความเข้าใจ เพราะเกี่ยวข้องโดยตรงกับ “สิทธิ์การรักษาพยาบาล” และความสะดวกในการเข้าถึงบริการสาธารณสุขพื้นฐาน ไม่ว่าจะเป็นการเจ็บป่วยเล็กน้อย การรับวัคซีน หรือการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม

บทความนี้ Shop-dek.com จะพาไปรู้จักคำว่า “ปฐมภูมิ” และคำอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง เช่น ทุติยภูมิ, PCC, NPCU, พร้อมตอบคำถามที่หลายคนสงสัยว่า หน่วยบริการปฐมภูมิ มีที่ไหนบ้างในปี 2567–2568

หน่วยบริการปฐมภูมิ คืออะไร?

ตามคำนิยามจากองค์การอนามัยโลก (WHO) และประกาศ Alma-Ata ปี 1978
หน่วยบริการปฐมภูมิ (Primary Care) คือ
“จุดแรกที่ประชาชนเข้าถึงระบบบริการสุขภาพ โดยไม่ใช่แค่การรักษาโรค แต่ครอบคลุมถึงการส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรค การดูแลแบบองค์รวมในระดับบุคคล ครอบครัว และชุมชน”

📌 พูดง่าย ๆ คือ หน่วยปฐมภูมิเป็น “โรงพยาบาลด่านหน้า” หรือ “สถานพยาบาลใกล้บ้าน” ที่เราสามารถไปรับบริการได้ก่อน โดยไม่ต้องรอส่งตัว

แล้ว “ทุติยภูมิ” และ “ตติยภูมิ” ต่างจากปฐมภูมิอย่างไร?

ประเภทบริการ	ลักษณะ	ตัวอย่าง
ปฐมภูมิ	บริการด่านหน้า ดูแลทั่วไป	รพ.สต., คลินิกชุมชน, PCC, NPCU
ทุติยภูมิ	บริการเฉพาะทางระดับกลาง	โรงพยาบาลจังหวัด, โรงพยาบาลชุมชนขนาดใหญ่
ตติยภูมิ	บริการเฉพาะทางขั้นสูง	รพ.มหาวิทยาลัย, รพ.รามา, ศิริราช, จุฬาฯ

หน่วยบริการปฐมภูมิ มีอะไรบ้าง?

✅ รูปแบบที่พบได้ทั่วไปในชุมชน

1. รพ.สต. (โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล)
2. ศูนย์สุขภาพชุมชนเมือง
3. คลินิกหมอครอบครัว
4. PCC – Primary Care Cluster
5. NPCU – Non-communicable disease Primary Care Unit
6. ศูนย์บริการสาธารณสุขในเขตเมือง

✅ การให้บริการของปฐมภูมิ (ตามแนวคิด Starfield, 1993)

• เข้าถึงง่าย (Front-line care)
• ต่อเนื่อง (Ongoing care)
• ครอบคลุมบริการที่จำเป็น (Comprehensive care)
• เชื่อมโยงกับระบบอื่น (Coordinated care)

✅ ตัวอย่างบริการ

• ฉีดวัคซีนพื้นฐาน
• ตรวจพัฒนาการเด็ก
• รักษาโรคทั่วไป เช่น ไข้หวัด ท้องเสีย หอบหืด
• บริการวางแผนครอบครัว
• ตรวจสุขภาพประจำปี
• การให้คำปรึกษาด้านจิตใจและสุขภาพ

หน่วยบริการปฐมภูมิ PCC คืออะไร?

PCC (Primary Care Cluster)
คือระบบที่เชื่อมโยงหลายหน่วยบริการเล็ก ๆ เข้าด้วยกันในรูปแบบเครือข่าย มีเป้าหมายให้บริการใกล้บ้านและดูแลแบบครอบคลุมมากขึ้น โดยมักมี แพทย์เวชศาสตร์ครอบครัว เป็นหัวหน้าทีม

จุดแข็งของ PCC คือ การดูแลผู้ป่วยต่อเนื่อง โดยเฉพาะผู้ป่วยเรื้อรัง ผู้สูงอายุ และเด็ก

NPCU คืออะไร?

NPCU (Non-communicable disease Primary Care Unit)
คือ หน่วยบริการปฐมภูมิที่เน้นการดูแล โรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ และโรคอ้วน ฯลฯ
โดยมุ่งเน้นการส่งเสริม ป้องกัน และควบคุมโรคในกลุ่มเสี่ยง โดยมีทีมแพทย์ พยาบาล และนักโภชนาการประจำ

หน่วยบริการปฐมภูมิ 2567–2568 มีที่ไหนบ้าง?

✅ ปัจจุบัน สปสช. ได้ขยายเครือข่ายหน่วยบริการปฐมภูมิทั่วประเทศ
สามารถตรวจสอบรายชื่อหน่วยบริการปฐมภูมิที่คุณสามารถใช้สิทธิ์บัตรทองได้ที่:

• แอปฯ สปสช. (ดาวน์โหลดฟรี) โทร. 1330 ตลอด 24 ชั่วโมง
• เว็บไซต์: https://www.nhso.go.th

โรงพยาบาลปฐมภูมิ คือ?

โรงพยาบาลขนาดเล็ก หรือสถานพยาบาลที่ให้บริการครอบคลุมในชุมชน โดยมีแนวทางการดูแลที่ผสมผสานทางการแพทย์ จิตวิทยา สังคม และพฤติกรรมสุขภาพ

โรงพยาบาลปฐมภูมิคือเสมือน “หมอประจำบ้าน” ของเรา ที่รู้ประวัติ รู้สภาพชุมชน และให้การดูแลระยะยาว

การบริการปฐมภูมิ คือหัวใจของระบบสุขภาพที่ดี

การรู้จักและเข้าถึงหน่วยบริการปฐมภูมิอย่างถูกต้อง จะช่วยให้เด็ก ๆ และคนในครอบครัวได้รับการดูแลที่รวดเร็ว ประหยัด และต่อเนื่อง โดยเฉพาะเมื่อผูกสิทธิ์บัตรทองกับหน่วยบริการใกล้บ้านไว้ล่วงหน้า

📌 อย่าลืมตรวจสอบสิทธิ์บัตรทองของลูกและครอบครัว เพื่อให้เข้าถึงหน่วยบริการปฐมภูมิใกล้คุณได้อย่างสะดวกที่สุด

แหล่งอ้างอิง (Bibliography)

1. สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข. (2542). คำจำกัดความระบบบริการปฐมภูมิ.
   เข้าถึงได้ที่นี่